Thầy Nguyễn Văn Huyện - Người Thầy, Người Ơn của tôi

(Bài này được viết năm 2007 và được đăng trên tập san TTKH số 1 của trường Cao đẳng Cần Thơ, tháng 11/2009, và được chấm giải nhất trong cuộc thi BỤI PHẤN 2009 do DĐ KNS tổ chức)

Tôi biết thầy từ lúc chưa học với thầy nhờ tôi có người chị học lớp Nhì (lớp bốn ngày nay) ở tại trường do thầy làm hiệu trưởng – trường Tiểu học "C" Tân An.
Lúc đó tôi đang học lớp ba ở ngôi trường công đầu tiên ở gần nhà chỉ có 3 phòng học. Thỉnh thoảng có dịp cùng với mấy đứa bạn la cà ra bến đò xã Tân An chơi và đón chị đi học về, tôi hay gặp thầy từ dưới đò đi lên. Chúng tôi thường lén ngắm nhìn thầy từ xa với lòng kính trọng, ngưỡng mộ và cứ tấm tắc: “Ông thầy tốt tướng quá, nghiêm nghị ghê! Đúng là thầy giáo!”. Lúc đó đầu óc trẻ thơ của tôi đâu có ngờ rằng sau này chính thầy là nguồn động viên lớn lao giúp tôi có nghị lực vượt qua những gian khổ để học hành đàng hoàng. Người Thầy tôi muốn nói đến ở đây là thầy Nguyễn Văn Huyện, cựu hiệu trưởng trường Tiểu học "C" Tân An, cựu GV trường THCL Tân Châu.

Đến lớp Nhì, tôi chuyển qua học trường thầy (trường gần nhà chỉ đến lớp Ba) và chính thầy là người sát hạch để nhận tôi vào. Hồi đó, khi nhận học sinh từ nơi khác chuyển đến vào học, người ta không chỉ căn cứ vào các loại hồ sơ giấy tờ mà còn tổ chức sát hạch nữa: cho học sinh viết, đọc một đoạn văn, làm vài bài toán để thử trình độ. Nếu không đạt yêu cầu thì mời ngồi lại lớp cũ cho dù phụ huynh em đó là người quen biết. Vì vậy không có chuyện “ngồi nhầm lớp” được. Lúc tôi học lớp Nhì, tôi thường tò mò xem mấy cuốn tập toán của mấy bà chị trong xóm đang học lớp Nhất với thầy. Khi thấy ngoài những điểm chín, điểm mười, trong tập các chị còn có cả hột vịt (điểm không), cây gậy (điểm một) và con ngỗng (điểm hai), lúc đầu tôi vô cùng lo sợ, sợ mình lên lớp Nhất học không nổi vì môn toán có vẻ quá khó, nhưng sau đó tôi tự trấn an: “Chắc không sao, nếu có khó thì cũng khó từ từ, mà đã có người học được thì mình phải học được!” (Sau này tôi vẫn giữ cách nghĩ đó khi có ai “hù” tôi môn nào đó khó lắm, HS rớt như sung).

Lên lớp Nhất, tôi học với thầy học kỳ I (học kỳ II học với thầy Châu). Thầy dạy hay, nhiệt tình, phong cách vừa nghiêm trang vừa dí dỏm. Thầy cho chúng tôi làm rất nhiều loại đề tập làm văn, giải nhiều đề toán, đặc biệt là loại toán về động tử. Cho làm nhiều loại như vậy cốt để học sinh hiểu mà tự suy luận làm bài nếu gặp loại đề hoàn toàn mới. Điều đó hoàn toàn ngược lại với kiểu toán mẫu, văn mẫu mà dư luận xã hội hiện nay đang lên án.

Cuối năm lớp Nhất, tôi được xếp hạng ba. Một hôm, ba má tôi được giấy mời đi họp với hội đồng giáo dục cùng với phụ huynh của ba bạn khác. Sau đó mới biết là họp để bình xét cấp một học bổng đặc biệt cho một học sinh nghèo nhất trong số bốn học sinh đứng đầu lớp. Má tôi về kể lại, trong cuộc họp, thầy đã thuyết phục các vị phụ huynh kia nhường học bổng đó cho tôi, vì thật sự nhà tôi là nghèo nhất. Má tôi cứ nhắc chuyện này mãi về sau này với lòng ngưỡng mộ và biết ơn sâu sắc. Học bổng này không biết do tổ chức nào tặng nhưng rất lớn và tặng suốt bốn năm học đệ nhất cấp (bậc THCS ngày nay). Nó đã giúp gia đình tôi giảm bớt những khó khăn, và quan trọng hơn, đó là động lực thúc đẩy tôi cố gắng học giỏi để không phụ lòng thầy. Sau này lớn lên tôi được biết, thầy đã giúp đỡ vô tư rất nhiều học sinh nghèo hiếu học và có đóng góp rất quan trọng cho sự phát triển của nhà trường.

Hồi đó, HS học xong lớp Nhất được cấp chứng chỉ và dự thi vào lớp đệ thất trường công lập. Ai không đủ sức đậu vào công lập thì ghi tên học ở trường bán công (đóng học phí nặng hơn), ai rớt công lập mà không có tiền thì học lại lớp Nhất. Nếu không học trường bán công, không học lại lớp Nhất thì… nghỉ học tự ôn ở nhà, năm sau vẫn dự thi diện thí sinh tự do. Tôi không nhớ rõ ngày thi tuyển, chỉ nhớ là nó đến sau ngày nhập học của trường tiểu học. Tôi nhớ rõ điều này vì lúc tôi xin học lại lớp Nhất trong khi chờ ngày thi tuyển (chưa thi mà đã sợ rớt!), người thầy dạy lớp Nhất (thầy Châu) chẳng những không hề gọi tôi trả bài mà cùng với thầy đưa tôi làm thử hết đề toán này đến đề toán khác, toàn là những đề khó và lạ. Các thầy đưa vào giờ ra chơi và bắt tôi ngồi làm tại chỗ, các thầy đứng sau lưng xem, bài nào tôi giải được, các thầy rất mừng và khen để khích lệ, còn nếu giải không ra thì các thầy gợi ý cách giải. Lúc đó tôi ý thức được rằng các thầy rất “cưng” tôi và bọn con gái nói chung.

Cuối cùng tôi thi đậu vào trường công lập (Trung học công lập Tân Châu) với thứ hạng cao nhất lớp. Vô học, tôi lại gặp thầy hàng ngày trong trường và trên đường đi/về vì ngoài nhiệm vụ của một hiệu trưởng trường tiểu học, thầy còn học nâng cấp để dạy và là giám học ở trường trung học. Vào đệ thất (lớp sáu ngày nay), tháng đầu tôi bị sốc vì chưa quen với cách học mới, vì suýt không theo kịp các bạn đã học một năm hoặc học trước vài tháng trong trường bán công, mà đuối nhất là môn Pháp văn và môn toán. Những tháng tiếp theo tôi từ từ thích nghi được và do đó tên tôi nằm trong danh sách năm HS đứng đầu lớp hàng tháng được niêm yết trên vách văn phòng hiệu trưởng. Ngày lễ phát thưởng cuối năm, ngồi ở hàng ghế học sinh, nhìn ánh mắt của thầy, tôi biết thầy rất hài lòng và hãnh diện về tôi – tôi được xếp nhất lớp.. Những năm tiếp theo, thầy dạy ở lớp tôi vài môn học và tôi đã cố gắng học thật tốt. Thầy, cũng như nhiều thầy cô khác luôn là tấm gương sáng đối với tôi về mọi mặt. Sau này ra đời làm nghề dạy học, tôi thấm thía một điều là sự giúp đỡ, động viên của thầy cô giáo có ý nghĩa rất lớn đối với HS. Sự giúp đỡ, động viên đó không nhất thiết phải là bằng vật chất mà có khi chỉ bằng một ánh mắt hài lòng, một lời khen khích lệ,… 

Năm tôi học lớp mười, thầy bị viêm tủy sống nặng và dù gia đình đã đã hết lòng lo chữa trị, thầy vẫn bị liệt hai chi dưới. Năm 1974, khi chị tôi thi đậu vào trường Sư phạm ở tỉnh, tôi cùng chị đến nhà thăm thầy để báo công và luôn thể chia tay thầy, thầy rất mừng. Nhìn người thầy kính yêu tài đức vẹn toàn giờ nằm một chỗ với hai chân bị liệt, tôi tủi lòng lắm. Tuy còn nhỏ nhưng lúc đó tôi vẫn biết là trong cuộc sống, có những tình huống ta không nên có biểu hiện thương cảm, không nên có thái độ tội nghiệp lộ liễu trước bất hạnh của người khác. Vì vậy, tôi cố kềm chế xúc động của mình nhưng vẫn không sao ngăn được những giọt nước mắt cứ tuôn trào. Thầy bảo: “Em Đào thi đậu như vậy là tốt rồi, thầy tin năm sau em Nga cũng thi đậu. Em ráng học cho giỏi để thành người hữu ích cho xã hội, để lo cho gia đình và bản thân. Thầy không sao đâu, các em đừng lo, mỗi người có cái số mà…”. Thầy ơi! Người ta đổ cho “số phận” khi gặp chuyện không may, không vừa ý để tự an ủi mình và chấp nhận thực tại. Còn em mỗi lần nhớ thầy, em lại chép miệng: “Trời cao không có mắt!”

Sau đó, cô đã đưa thầy về sống ở quê cô. Tôi đi học xa rồi cũng bị cuốn vào những cơn lốc của cuộc đời, phương tiện liên lạc, đi lại khó khăn,… nên tôi không có điều kiện tìm thăm thầy. Mỗi lần về quê, gặp em gái, em trai của thầy tôi hỏi thăm về thầy, hỏi thăm đường đi đến nhà thầy thì nhưng lần nào họ cũng bảo rằng đường đến nhà thầy khó đi và khó chỉ lắm, chừng nào có dịp họ sẽ đưa tôi đi.

Khi ba má tôi lần lượt qua đời, mỗi lần về quê tôi không còn ba má để quấn quít nữa, sẵn dịp hỏi thăm được nhà thầy qua một cô giáo, lại có được chiếc xe gắn máy có thể chủ động đi đây đó, tôi đã liên hệ và ghé thăm thầy.
Gần 30 năm mới gặp lại thầy cô, tôi thật bồi hồi xúc động. Thầy không già đi mấy, hàng ngày bán thuốc trị bệnh cho gia súc trong xóm, kèm cặp các cháu học. Còn cô thì quá nhiều thay đổi! Cô kể riêng cho tôi nghe những nỗi gian truân từ khi thầy bị bệnh, nhất là khi các em còn nhỏ. Nhưng chùm rể đắng cay đó nay đã cho những hoa quả ngọt lành. Các em đều trưởng thành, có nghề nghiệp ổn định (có em là dược sĩ đang công tác ở Tp. HCM). Đặc biệt, tuy nằm một chỗ nhưng thầy vẫn là chỗ dựa tinh thần vững chắc của cô: là tư vấn đắc lực cho cô về kiến thức y dược; là “gia sư” xuất sắc tất cả các môn học cho con cái và sau đó là cho các cháu ngoại, nội vì do nằm một chỗ, thầy có điều kiện để đọc và nghiên cứu. Một điều đặc biệt là dù đã ba mươi năm, thầy vẫn còn nhớ và hỏi thăm về các học trò cũ của mình, trong khi chưa một ai tìm thăm thầy.

Sau này, tôi đã ghé thằm thầy cô nhiều lần và thông báo cho bạn bè biết để họ đền thăm thầy. Thỉnh thoảng thầy cũng gọi điện hỏi thăm tình hình gia đình, con cái của tôi và luôn có những lời an ủi, động viên thật cảm động.

Đối với tôi, nghề dạy học thật thiêng liêng và cao quí và các thầy cô giáo của tôi có cái tâm thật trong sáng trong đối xử với học sinh. Điều đó đã thúc giục tôi, sau khi tốt nghiệp phổ thông, đã thi vào trường sư phạm nối nghiệp thầy cô. Nghề nghiệp, đặc biệt là chuyên môn phụ trách gợi cho tôi thường xuyên nhớ về trường cũ, về thầy cô cũ của mình. Sau này tôi luôn noi gương thầy cô trong đối xử với học sinh của mình – đối xử bằng cái tâm trong sáng, vô vụ lợi.

Bản thân tôi cũng tự hứa với lòng là nhân những chuyến về quê, tôi sẽ cố gắng liên lạc để đi thăm các thầy cô cũ lâu ngày không gặp. Có lẽ ai cũng hiểu được điều đơn giản này: dù thầy cô không ai đòi hỏi sự đền đáp của học sinh, nhưng sự quan tâm thăm hỏi của học trò cũ đối với họ luôn là những món quà vô giá.

PhNga - 21/8/2007 

Nghe bài hát NGƯỜI THẦY của Nguyễn Nhất Huy