Cần nghiên cứu nghiêm túc để cải cách từ những vấn đề căn bản của giáo dục. Trong ảnh: Học sinh Trường THPT Đa Phước (TP.HCM) trong ngày khai giảng năm học mới 2010-2011 - Ảnh: Như Hùng |
Muốn vậy cuộc cải cách sắp tới phải khắc phục được những nguyên nhân khiến nền giáo dục nước ta lạc hậu, thiếu trung thực và kém lành mạnh.
Bớt áp đặt
Cơ chế quản lý điều hành giáo dục hiện nay vẫn nặng tính chất quan liêu bao cấp. Mọi việc được quyết định ở cấp trên, được chỉ đạo bằng mệnh lệnh hành chính hay phong trào. Cấp dưới phải tuyệt đối chấp hành. Khi cấp trên muốn đạt chỉ tiêu cao nhất, cấp dưới phải cố đạt 100% hoặc xấp xỉ tỉ lệ đó, bất kể hoàn cảnh và điều kiện như thế nào.
Chính những áp lực do cơ chế này tạo ra đã dẫn tới “bệnh thành tích”, thể hiện rõ qua hiện tượng học sinh “ngồi nhầm lớp”, “bằng thật học giả” và kết quả cao chót vót của các kỳ thi. Cơ chế quản lý điều hành đã làm nền giáo dục trở nên thiếu trung thực.
Khi “bệnh thành tích” kết hợp với nạn tham nhũng và tiêu cực, giá trị đích thực của giáo dục càng bị tổn hại nghiêm trọng.
Bên cạnh đó, cơ chế này tạo nên sự độc quyền cung cấp học vấn theo lối áp đặt từ trên xuống. Cả nước áp dụng duy nhất một bộ sách giáo khoa (SGK) do Bộ GD-ĐT ban hành. Giáo viên chỉ được sử dụng cuốn SGK duy nhất đó để giảng dạy theo chỉ đạo “SGK là pháp lệnh”.
Sự chỉ đạo này biến giáo viên thành công cụ thuyết minh SGK, hạn chế mọi khả năng sáng tạo của họ, dẫn tới tình trạng “thầy đọc trò chép” để học sinh học thuộc lòng như vẹt. Đổi mới dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh, giáo viên rất khó xoay xở vì vẫn phải bám sát SGK.
Mặc dù bộ tuyên bố không coi SGK là “pháp lệnh” nữa, kêu gọi “nói không với đọc chép”... nhưng lại phát hành sách Chuẩn kiến thức - kỹ năng để làm “pháp lệnh” thay cho SGK, mọi sự vẫn nguyên như cũ.
Cơ chế này cần được tháo gỡ bằng cách giảm bớt những chỉ tiêu, quyết định của cấp trên áp đặt cho cấp dưới; trao quyền tự chủ và tự quyết định cho những người trực tiếp làm việc ở cơ sở mà quan trọng nhất là giáo viên.
Tránh lẫn lộn chức năng
Việc Đảng dự kiến “sau năm 2015 thực hiện chương trình giáo dục phổ thông mới” cho thấy tính cấp bách của vấn đề.
Chương trình học hiện hành (sản phẩm của cuộc đổi mới chương trình giáo dục phổ thông vừa mới hoàn thành) có rất nhiều thiếu sót và nhược điểm đã bị xã hội phê phán: quá tải đối với học sinh nhưng lại kém hiệu lực, nặng tính hàn lâm khoa cử mà nhẹ tính thực hành, thiếu gắn kết và ứng dụng vào đời sống...
Các thiếu sót và nhược điểm đó đều có chung một nguyên nhân: chương trình được xây dựng thiếu cơ sở khoa học. Chương trình của mỗi môn học được giao cho các chuyên gia của môn học đó soạn thảo mà thiếu sự chủ trì của các nhà giáo dục chuyên ngành phát triển chương trình học.
Bởi thế, các nguyên lý của ngành khoa học này không được áp dụng trong việc xây dựng chương trình học đó, nên mọi mục tiêu giáo dục đáp ứng yêu cầu của cuộc sống đều bị bỏ qua.
Bên cạnh đó còn có sự lẫn lộn về chức năng giữa chương trình học với SGK. Quán triệt triết lý và các nguyên lý giáo dục, chương trình học vạch rõ tôn chỉ của nền giáo dục, mục đích của từng cấp học và mục tiêu của từng môn học. Từ đó, chương trình quy định nội dung các môn học (với tổng thời gian dành cho nó), chỉ dẫn các phương pháp dạy học và cách thức đánh giá trình độ học sinh.
Chương trình học chính là văn kiện pháp lý để cung cấp cho giáo viên thực hiện, để quản lý giáo dục và tổ chức thi cử. Tuy nhiên, ở nước ta chương trình học chỉ được dùng làm đề cương biên soạn SGK, rồi trao luôn chức năng của chương trình học cho SGK khi nó được coi là “pháp lệnh”.
Sự lẫn lộn này rất tai hại vì nó ràng buộc giáo viên vào một cuốn SGK duy nhất, mà lẽ ra họ chỉ phải thực hiện đúng chương trình, còn sử dụng SGK nào thuộc về quyền lựa chọn của họ.
Tiến sĩ giáo dục LÊ VINH QUỐC
Để nghiên cứu khoa học giáo dục dẫn đường Nghiên cứu phần nói về giáo dục trong dự thảo văn kiện Đại hội Đảng lần XI, đối chiếu với nghị quyết của đại hội trước và đối chiếu với thực trạng giáo dục đang diễn ra, người dân không khỏi băn khoăn. Dường như chúng ta có thừa chủ trương đúng, mục tiêu tốt đẹp nhưng còn cần một bộ khung pháp lý và phát triển một nền tảng triết lý tinh thần phù hợp, bảo đảm cho việc thực hiện những chủ trương và mục tiêu ấy. Vấn đề bây giờ là làm sao rút ngắn khoảng cách giữa mục tiêu và hiện thực. Thực tế chúng ta thiếu cơ sở lý thuyết cho những cải cách giáo dục, không có đội ngũ chuyên gia dẫn đường cho cải cách nên mọi việc chỉ làm theo quán tính và kinh nghiệm, dẫn đến nhiều dự án tốn kém mà không hiệu quả. Chúng ta cũng thiếu những nghiên cứu thật sự nghiêm túc về khoa học giáo dục. Nhiều vấn đề mới nảy sinh trong thực tế những năm gần đây như hiện tượng thương mại hóa giáo dục, tham nhũng trong giáo dục, bạo lực học đường... cần được khảo sát và phân tích một cách thấu đáo với những dữ liệu đầy đủ để tìm hướng khắc phục. Nhiều vấn đề trọng đại như quy hoạch tổng thể hệ thống giáo dục, đảm bảo chất lượng giáo dục... cần được quyết định trên cơ sở nghiên cứu khoa học một cách nghiêm túc. Nghiên cứu về khoa học giáo dục để cung cấp dữ liệu cho bản vẽ thiết kế ngôi nhà giáo dục. Thiếu đầu tư cho khoa học giáo dục chẳng khác nào xây ngôi nhà theo một bản vẽ chỉ dựa trên ước muốn và tưởng tượng. Ở Hoa Kỳ, Viện Nghiên cứu khoa học giáo dục là một đơn vị được thành lập theo một đạo luật của quốc hội, viện trưởng do tổng thống trực tiếp bổ nhiệm với sự tham vấn và chấp thuận của thượng viện, tức là nhân sự này được quyết định ở cấp cao nhất về mặt lập pháp và hành pháp của một quốc gia, cho thấy Chính phủ Hoa Kỳ coi trọng như thế nào tầm vóc lớn lao và ý nghĩa quan trọng của việc phát triển khoa học giáo dục. Sứ mạng của viện này là cung cấp cho giới lãnh đạo quốc gia sự hiểu biết và kiến thức cơ bản rộng rãi về giáo dục, từ cấp mầm non cho đến giáo dục đại học, cũng như mang lại cho các nhà nghiên cứu, các nhà làm chính sách, các nhà giáo dục, phụ huynh, sinh viên và công chúng những thông tin đáng tin cậy về toàn bộ hoạt động giáo dục. Trung Quốc cũng có hàng trăm cơ quan nghiên cứu như vậy. Trong bối cảnh thực tiễn của VN hiện nay, việc xem xét kinh nghiệm quốc tế trong việc xây dựng và phát triển khoa học giáo dục nhằm mở rộng tầm nhìn, củng cố chiến lược hoạt động của các tổ chức nghiên cứu về khoa học giáo dục ở VN để phục vụ việc đổi mới giáo dục là một việc cần thiết và cấp bách. Nghiên cứu khoa học giáo dục, đặc biệt là nghiên cứu về giáo dục quốc tế, rất cần được đẩy mạnh. Nghiên cứu khoa học giáo dục phải đi trước một bước để dẫn đường cho cải cách, để giảm bớt cái giá phải trả cho “thử và sai”, vì cái sai trong giáo dục có thể di hại cho cả đời người, cho cả dân tộc. Tiến sĩ PHẠM THỊ LY (chuyên gia tư vấn, dự án giáo dục đại học 2, Bộ GD-ĐT) |
Ý KIẾN BẠN ĐỌC
Phải cải cách ngay, nếu không sẽ bị tụt lại mãi mãi!
Rất đồng ý với những phân tích ở trên. Chúng ta cần một bộ phận nghiên cứu đầy đủ, đúng đắn và một bộ phận quản lý quyết tâm, sáng suốt, uyển chuyển để tạo một sắc thái mới cho nền giáo dục, phải giải phóng một cách mạnh mẽ mọi nguồn lực, làm xã hội tốt đẹp lên. Khi đó ai cũng muốn sống, muốn cống hiến cho cái xã hội đó. Hãy làm cho việc học, nghiên cứu trở thành một việc yêu thích, tự giác mà có những niềm vui và khám phá mới mẻ trong đó. Nước ta đang hội đủ các yếu tố để bức phá, phải làm ngay chứ đừng chờ đợi 5-7 năm nữa thì thật tai hại.
Trần Thành
Trần Thành
Xóa bỏ cái "thử và sai" trong giáo dục
Tôi rất đồng ý với câu kết trong bài viết của tiến sĩ Phạm Thị Ly vì bất kỳ trong giai đoạn nào của xã hội, giáo dục sẽ ảnh hưởng rất lớn đến nhân cách và khả năng tích lũy kiến thức của một lớp hoc sinh, sinh viên cắp sách đến trường trong giai đoạn đó; nếu định hướng giáo dục trong thời gian này có bất kỳ sai lầm nào thì cả thế hệ này và có thể là nhiều thế hệ kế tiếp nữa sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Đề nghị Lãnh đạo Đảng và Nhà nước quan tâm đến tiêu chí" Giáo dục là hàng đầu" để có thể đưa nền giáo dục nước nhà tiến đến sự khoa học và toàn diện, xóa bỏ những cái bất hợp lý và tiêu cực trong lĩnh vực giáo dục.
NGUYỄN THỊ HUỆ THANH
NGUYỄN THỊ HUỆ THANH
Tính tự chủ còn hạn chế
Có thể nói công tác nghiên cứu giáo dục ở nước ta vẫn còn kém chưa dẫn đường cho cải cách giáo dục. Đúng là chúng ta luôn đặt ra những mục tiêu tốt đẹp nhưng từ mục tiêu đến thực tiễn là một quá trình không dễ chút nào. Tính tự chủ trong giáo dục ở nước ta còn hạn chế rất nhiều, có một điều trớ trêu là Bộ GD&ĐT trao dần sự tự chủ chi, tiêu theo kiểu tự dần dần gánh lấy chi phí nhưng sự tự chủ trong quyết định, phương pháp thì vẫn còn bị hạn chế. Phương cách thi đại học như hiện nay chủ yếu là vài khối như A,B,C,D… quả thật là không hữu hiệu cho việc tuyển sinh cho nhiều ngành ở bậc ĐH-CĐ. Các cơ sở giáo dục thì bị động trước Bộ GD&ĐT, còn người học thì bị động trước người dạy, cái gì cũng chờ ở trên quyết định xuống như vậy đã làm cho tính chủ động, sáng tạo đã bị hạn chế ngay từ đầu. Đó cũng là một trong những cái của cái gốc mà chúng ta phải tìm cách gỡ cho giáo dục
Thái Minh Công
Thái Minh Công
Phải thay đổi
Căn bệnh của giáo dục tôi nghĩ nó bắt nguồn từ xã hội. Khi mà tệ nạn tham nhũng, chạy chức chạy quyền xảy ra ở nhiều nơi, nhiều tầng lớp công chức trong xã hội mà không được thay đổi thì nếu chỉ chú ý thay đổi một ngành nào đó thôi thì rất khó. Ví dụ chúng ta chỉ chú ý vào mỗi ngành giáo dục và muốn thay đổi nó. Chính những chủ thể trong ngành giáo dục vẫn là những con người, những công chức của nhà nước Việt Nam. Lúc đó họ sẽ có sự so sánh với các ngành khác. Bảo họ sống trong sạch ư? Đồng ý, nhưng trong khi tôi sống trong sạch, tận tâm với xã hội này, tôi nghèo đói, thậm chí còn bị cho là lạc hậu, không thức thời, dở hơi. Trong khi một số công chức ở các ngành khác bỗng chốc trở nên giầu có, được tán dương thì làm sao chúng tôi có thể dễ dàng chấp nhận? Nếu luật pháp nghiêm minh, xã hội minh bạch, những công chức tham ô, tham nhũng, chạy chức chạy quyền bị xử lý nghiêm minh theo pháp luật thì lúc đó các công chức không chỉ riêng ngành giáo dục mà các ngành khác mới cảm thấy được sự công bằng và tận tâm với nhiệm vụ và chức năng hay đam mê của minh. Tự nhiên nền giáo dục sẽ tốt lên, xã hội sẽ tốt lên.
Nguyen Le Du
Nguyen Le Du
Tham luận về đổi mới giáo dục.
Tôi đồng ý với bài viết trên, nhưng tôi xin có ý kiến như sau: Muốn cải cách giáo dục, để giáo dục tạo được sự tin tưởng trong nhân dân thì trước hết nên đổi mới từ cơ sở, và nên có những công trình nghiên cứu, thống kê kết quả khảo sát khoa học, chú không thể vừa mới thử nghiệm thí điểm, chưa có kết quả khách quan, lại tiến hành đại trà, rồi dựa trên các chỉ thị, văn bản. Một trong những điều quan trọng tiếp theo là phải sàng lọc thật kỹ đội ngũ cán bộ quản lý Là người thầy thật sự có tâm, có đức và có tầm, khi bổ nhiệm phải xem xét cân nhắc từ thực tế, từ cơ sở vì những việc làm của họ ảnh hưởng cả một thế hệ giáo viên và học sinh. (Trên báo chí đã đưa tin nhiều cán bộ quản lý giáo dục không được trong sạch).
Nguyễn Văn Hoan
PhNga sưu tầm. Bài gốc
TIN BÀI LIÊN QUAN
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét